Formacje świecowe są to pewne charakterystyczne i powtarzające się układy powstające na wykresach świecowych. Mogą być tworzone zarówno przez pojedyncze świece, jak i przez zestawy złożone z dwóch lub większej liczby świec, jednak nie więcej niż 5. Formacje te obrazują zachowanie inwestorów, dzięki czemu pomagają rozpoznać grę popytu i podaży. Dzięki nim możemy zdiagnozować aktualny stan rynku i z większym prawdopodobieństwem prognozować jego przyszłe ruchy. Formacje dzielimy na te zapowiadające ruch w dotychczasowym kierunku, formacje kontynuacji lub wskazujące na zmianę trendu formacje odwrócenia.
Spośród wielu rodzajów formacji świecowych odwrócenia, jednymi z najbardziej podstawowych są:
Młot i wisielec
Młot. W sytuacji, gdy rynek znajduje się w trendzie spadkowym, a wśród inwestorów dominuje nastawienie negatywne, otwarcie następuje na pewnym poziomie, po czym kurs gwałtownie spada. Jednakże ma miejsce osłabienie wyprzedaży i kurs powraca do maksymalnej ceny osiągniętej w czasie danej sesji lub w jej pobliżu. Nieudana próba kontynuacji trendu spadkowego w znacznym stopniu zmniejsza negatywne nastawienie rynku. Jeśli kurs zamknięcia znajduje się powyżej kursu otwarcia, powodując utworzenie się świecy w kolorze białym, sytuacja staje się jeszcze bardziej korzystna dla byków. Charakterystyczny jest również długi dolny cień, najlepiej przynajmniej 2x długość korpusu – im dłuższy tym lepiej. Potwierdzeniem tej formacji będzie otwarcie na wyższym poziomie podczas kolejnej sesji, wraz z jeszcze wyższym zamknięciem.
Wisielec. W czasie tworzenia się formacji wisielca rynek uważany jest za rynek byka, gdyż od pewnego czasu trwa trend wzrostowy. Aby formacja wisielca mogła się ukształtować, kurs w czasie trwania sesji musi znacznie spaść z poziomu otwarcia, a następnie powrócić i zamknąć się w pobliżu maksymalnych wartości. Powoduje to utworzenie się długiego dolnego cienia, najlepiej przynajmniej 2x długość korpusu – im dłuższy tym lepiej. Długi dolny cień wskazuje, że na rynku może rozpocząć się wyprzedaż. Jeśli podczas kolejnej sesji rynek otwiera się na niższym poziomie, może okazać się, że na rynku jest wielu inwestorów posiadających pozycje długie, którzy będą szukali okazji do sprzedaży. Potwierdzeniem spadkowej wymowy formacji wisielca może być czarny kolor korpusu oraz otwarcie na niższym poziomie podczas kolejnej sesji.
Odwrócony młot i spadająca gwiazda
Odwrócony młot. Pojawia się on w trendzie spadkowym i sugeruje możliwość zmiany kierunku trendu. Tak jak w przypadku większości formacji składających się z jednej lub dwóch świec, ważne jest uzyskanie potwierdzenia, w tym wypadku potwierdzenia wzrostu. Może się ono pojawić na przykład w postaci otwarcia kolejnej sesji powyżej korpusu odwróconego młota. Ponieważ zamknięcie miało miejsce w pobliżu kursu minimalnego, a tymczasem kurs wzrósł do poziomu znacznie wyższego, potwierdzenie staje się niezwykle ważne.
Spadająca gwiazda jest formacją składającą się z pojedynczej świecy, wskazującej na możliwość zakończenia trendu wzrostowego. Nie jest to jednak mocny sygnał odwrócenia. Formacja spadającej gwiazdy wygląda dokładnie tak samo jak formacja odwróconego młota. Różnicą jest oczywiście to, że spadająca gwiazda występuje w trendzie wzrostowym. Ponieważ zamknięcie nastąpiło w pobliżu kursu minimalnego z danej sesji, próba kontynuacji wzrostów całkowicie nie powiodła się. Korpus spadającej gwiazdy oddzielony jest luką cenową od korpusu świecy utworzonej w dniu poprzednim. Oznacza to, że spadająca gwiazda może być uważana za formację składającą się z dwóch świec, gdyż świeca utworzona w poprzednim dniu także musi być brana pod uwagę.
Gwiazda Doji
Formacja gwiazdy doji stanowi ostrzeżenie, że prawdopodobna jest zmiana kierunku trendu. Formacja ta składa się ze świecy o wysokim korpusie, który powinien odzwierciedlać bieżący trend. W trendzie spadkowym korpus powinien mieć kolor czarny, w trendzie wzrostowym kolor biały. Podczas kolejnej sesji tworzy się luka cenowa w kierunku bieżącego trendu rynku, a zamknięcie następuje na poziomie kursu otwarcia. To zahamowanie dotychczasowego trendu staje się bezpośrednią przyczyną niepokoju wśród inwestorów.
Objęcie
Formacja objęcia składa się z dwóch świec, posiadających korpusy w odmiennych kolorach. Korpus świecy występującej jako druga całkowicie obejmuje korpus świecy z dnia poprzedniego. W przypadku tej formacji cienie nie są brane pod uwagę. Nosi ona także nazwę formacji pochłonięcia, gdyż całkowicie pochłania świecę utworzoną podczas poprzedniej sesji.
Gdy formacja ta wystąpi w pobliżu szczytu lub po prostu w trendzie wzrostowym, wskazuje na zmianę nastawienia rynku w kierunku sprzedaży. Formacja ta zarejestrowana w trendzie wzrostowym, nosi nazwę formacji objęcia bessy. Pierwsza ze świec, posiada niewielki korpus, podczas gdy druga ma wysoki korpus własny. Ponieważ druga utworzona świeca jest o wiele bardziej wymowna, odzwierciedla ona możliwość zakończenia dotychczasowego trendu. Jeśli formacja objęcia o wymowie spadkowej pojawia się po długotrwałym wzroście, znacznie zwiększa ona prawdopodobieństwo, że większość byków zajęła już pozycje długie na rynku. W tym przypadku może nie wystarczyć nawet duży kapitał, aby utrzymać trwający trend wzrostowy.
Harami, Krzyż Harami
Formacja harami składa się z wysokiej świecy oraz następującej po niej świecy niskiej. To właśnie różne wielkości korpusów tych świec czynią z harami tak ważną formację. Należy zwrócić uwagę, że świece typu doji, gdzie kurs otwarcia i zamknięcia są sobie równe, ilustrują sesje niezdecydowania. Dlatego też niskie świece występujące po świecach wysokich również są odzwierciedleniem okresu niezdecydowania. Im większe panuje niezdecydowanie i niepewność, tym większe jest prawdopodobieństwo, że kierunek trendu ulegnie zmianie.
W przypadku gdy świecą, która tworzy się jako druga, jest doji, formacja otrzymuje nazwę krzyża harami, gdzie krzyż reprezentowany jest właśnie przez świecę typu doji. Krzyż harami jest mocniejszą formacją odwrócenia niż typowa formacja harami.
Przenikanie
Formacja przenikania, jest przeciwieństwem formacji zasłony ciemnej chmury. Formacja ta występuje w trendzie spadkowym rynku i składa się z dwóch świec. Pierwsza ze świec ma kolor czarny i podtrzymuje trend spadkowy, świeca druga natomiast posiada wysoki biały korpus, w którym otwarcie następuje na poziomie nowego minimum, ale zamknięcie ma miejsce powyżej połowy korpusu świecy utworzonej w dniu
Zasłona ciemnej chmury
Zasłona ciemnej chmury jest formacją odwrócenia hossy i stanowi przeciwieństwo formacji przenikania. Ponieważ formacja ta występuje tylko w trendzie wzrostowym, pierwsza świeca ma wysoki biały korpus, który odzwierciedla kierunek trendu. Otwarcie kolejnego dnia następuje powyżej maksimum białej świecy z dnia poprzedniego. Jest to jeden z nielicznych przypadków, kiedy maksimum czy minimum są wykorzystywane przy definiowaniu formacji świecowych. Spadek kursu w ciągu całego dnia powoduje, że zamknięcie następuje poniżej połowy wysokiej białej świecy. Ta formacja odwracająca trend, podobnie jak przeciwna do niej formacja przenikania, ma znaczący wpływ na zachowanie graczy, gdyż pomimo wyższego otwarcia zamknięcie następuje na znacznie niższym poziomie.
Okno doji
Formacja okna doji stanowi układ, zwiększający prawdopodobieństwo odwrócenia trendu wzrostowego. Formacja ta składa się z trzech świec, z tym, że kluczowa jest środkowa szpulka doji poprzedzona spadkową luką poniżej wcześniejszego białego korpusu. Spadkowa luka występuje również poniżej wspomnianej szpulki doji i poprzedza czarny korpus potwierdzający zmianę tendencji na spadkową.
Gwiazda poranna i gwiazda wieczorna
Gwiazda poranna jest formacją odwrócenia bessy. Jej nazwa wskazuje, że przewiduje ona możliwość pojawienia się wyższych cen. Składa się z wysokiej czarnej świecy, po której pojawia się luka spadkowa oraz świeca o niewielkim korpusie. Trzecia świeca ma biały korpus, który zachodzi na czarny korpus świecy pierwszej. Optymalna formacja gwiazdy porannej będzie posiadała lukę cenową zarówno przed, jak i po środkowej świecy (gwieździe) formacji.
Formacją o przeciwnej do gwiazdy porannej wymowie jest formacja gwiazdy wieczornej. Ponieważ gwiazda wieczorna jest formacją zapowiadającą spadek, występuje ona w trendzie wzrostowym. Pierwsza świeca ma wysoki biały korpus, po którym pojawia się gwiazda. Należy zwrócić uwagę, że korpus gwiazdy jest oddzielony luką cenową od korpusu poprzedniej świecy. Niewielki korpus świecy w postaci gwiazdy jest pierwszym znakiem pojawienia się niezdecydowania na rynku. Trzecia świeca pojawia się na niższym poziomie, po luce cenowej, co kończy kształtowanie się tej formacji. Podobnie jak gwiazda poranna, formacja gwiazdy wieczornej powinna posiadać luki cenowe pomiędzy korpusami pierwszej i drugiej świecy oraz pomiędzy korpusami świecy drugiej i trzeciej.
Gwiazda poranna doji i gwiazda wieczorna doji
Gwiazda poranna doji. Na rynku trwa trend spadkowy, w którym tworzy się wysoka czarna świeca, po której pojawia się gwiazda doji. Podobnie jak w przypadku klasycznej formacji gwiazdy porannej, trzecia świeca całkowicie potwierdza dokonane odwrócenie kierunku trendu. Ten przypadek formacji gwiazdy porannej doji, ilustruje znaczącą zmianę trendu. Dlatego też formacja ta jest uznawana za silniejszą odmianę klasycznej formacji gwiazdy porannej.
Gwiazda wieczorna doji. Pojawienie się w trendzie wzrostowym gwiazdy doji wraz z następującą po niej wysoką czarną świecą, której zamknięcie następuje głęboko w korpusie pierwszej, białej świecy, potwierdza odwrócenie z poziomu szczytu. W klasycznej formacji gwiazdy wieczornej, gwiazdą jest świeca o niewielkim korpusie, podczas gdy w formacji gwiazdy wieczornej doji pojawia się doji. Właśnie z powodu występowania doji formacja gwiazdy wieczornej doji uważana jest za mocniejszą. Formacja gwiazdy wieczornej doji nosi także nazwę krzyża południa.
Porzucone dziecko
Kolejną formacją zapowiadającą odwrócenie trendu, podobną w swojej konstrukcji do reszty rodziny formacji gwiazdy porannej i gwiazdy wieczornej, jest formacja porzuconego dziecka. Formacja ta ma prawie taki sam wygląd jak formacje gwiazdy porannej i wieczornej doji, z jednym tylko ważnym wyjątkiem. W przypadku formacji porzuconego dziecka zapowiadającej wzrost, cienie w świecy doji muszą być oddzielone luką spadkową od minimalnych wartości zarówno pierwszej świecy, jak i trzeciej. Odwrotna zasada znajduje zastosowanie w przypadku formacji porzuconego dziecka zapowiadającej spadek, gdzie świeca doji musi być całkowicie (uwzględniając cienie) oddzielona w górę od poprzedzającej ją i następującej po niej świecy. Formacja porzuconego dziecka występuje bardzo rzadko.
Trzy gwiazdy
Formacja trzech gwiazd jest również układem zapowiadającym zmianę trendu. W swojej konstrukcji jest podobna do poprzednich formacji gwiazdy porannej i gwiazdy wieczornej. Układ trzech gwiazd stanowią wyłącznie korpusy doji. Zatem zmiany kursu odbywają się wyłącznie przy pomocy luk cenowych. Układ zapowiadający odwrócenie trendu na wzrostowy stanowią trzy świece przypominające literę V, a środkowy korpus doji stanowi nisko położona lokalna wyspa odwrotu. W przypadku formacji zapowiadającej odwrócenie trendu na spadkowy, układ przypomina odwróconą literę V, a środkowy korpus doji stanowi wysoko położona lokalna wyspa odwrotu.
Dwa kruki powyżej luki cenowej
Formacja dwóch kruków powyżej luki cenowej występuje tylko w trendzie wzrostowym. Podobnie jak większość formacji odwrócenia hossy, rozpoczyna się ona świecą o białym korpusie. Luka cenowa zawarta w nazwie tej formacji to luka pomiędzy nie tylko pierwszą a drugą świecą, lecz także pomiędzy świecą pierwszą a trzecią. Korpusy świecy drugiej i trzeciej mają kolor czarny, stąd więc pochodzi nazwa „dwa kruki”. Otwarcie trzeciej świecy (drugiej świecy czarnej) powinno nastąpić na wyższym poziomie, a zamknięcie na niższym, niż miało to miejsce w przypadku świecy drugiej. Pomimo że zamknięcie trzeciej świecy następuje na niższym poziomie niż w przypadku drugiej świecy, nadal zachowana jest luka cenowa powyżej świecy pierwszej. Upraszczając, druga czarna świeca obejmuje pierwszą czarną świecę.
Spotkanie
Formacja spotkania hossy tworzy się zazwyczaj w czasie trwania trendu spadkowego. Pierwsza świeca w tej formacji posiada wysoki czarny korpus. Kolejna sesja otwiera się na zdecydowanie niższym poziomie i sugeruje kontynuację trendu spadkowego. Formacja spotkania hossy jest w swojej konstrukcji podobna do mającej wzrostowy charakter formacji przenikania. Jedyną różnicę stanowi wielkość odbicia podczas drugiej sesji. W przypadku formacji spotkania wzrost osiąga tylko poziom zamknięcia poprzedniej sesji, podczas gdy w przypadku formacji przenikania druga świeca przekracza poziom środka korpusu świecy pierwszej. Formacja spotkania hossy nie jest tak istotna jak formacja przenikania. Ponadto nie należy jej mylić z formacją kontynuacji pod szyją.
Formacja spotkania bessy. Niemal dokładnie odwrotne zależności występują w przypadku formacji spotkania bessy i pokrewnej jej formacji zasłony ciemnej chmury. W formacji spotkania bessy otwarcie następuje na nowym, maksymalnym poziomie, a zamknięcie na poziomie kursu zamknięcia sesji poprzedniej, podczas gdy w przypadku formacji zasłony ciemnej chmury zamknięcie ma miejsce poniżej środka korpusu poprzednio utworzonej świecy.
Zatrzymanie
Świece tworzące formację zatrzymania nie mają cienia po stronie kursu otwarcia. Dłuższe korpusy świec występujących w formacjach zatrzymania będą stawiały większy opór trendowi, któremu się przeciwstawiają. Formacje zatrzymania, podobnie jak większość formacji składających się z pojedynczych świec, tracą swoje znaczenie, jeśli w pobliżu występuje większa ich liczba.
Formacja zatrzymania bessy składa się z białej świecy otwarcia, która pojawia się w trendzie spadkowym. Otwarcie następuje na poziomie ceny minimalnej w danym dniu. Następnie kurs w znacznym stopniu wzrasta i zamknięcie ma miejsce na wyższym poziomie, lecz niekoniecznie na poziomie kursu maksymalnego z tej sesji.
Formacja zatrzymania hossy składa się z czarnej świecy marubozu otwarcia, która pojawia się w trendzie wzrostowym. Podobnie i tutaj, otwarcie następuje na nowym maksymalnym poziomie, kurs następnie spada i zamknięcie ma miejsce w pobliżu wartości minimalnych z danej sesji.
Potrójne dno rzeki
Potrójne dno rzeki jest w pewnym stopniu podobne do gwiazdy porannej. Znajdujemy się w trendzie spadkowym, w którym tworzy się wysoka czarna świeca. Otwarcie kolejnej sesji następuje na wyższym poziomie. Następnie kurs spada aż do nowego poziomu minimalnego, lecz zamknięcie ma miejsce w pobliżu wartości maksymalnych, co powoduje utworzenie się niewielkiego czarnego korpusu. Otwarcie kolejnej sesji następuje na niższym poziomie, lecz nie niższym niż minimum cenowe z sesji poprzedniej. Trzecia świeca posiada niewielki biały korpus, którego zamknięcie następuje poniżej poziomu zamknięcia drugiej świecy. Formacja potrójnego dna rzeki występuje niezwykle rzadko.
Trzech białych żołnierzy
Formacja trzech białych żołnierzy przedstawia serię wysokich białych świec, które stopniowo zamykają się na coraz wyższych poziomach. Najkorzystniej jest, gdy kursy otwarcia kolejnych świec znajdują się na poziomie środka korpusu świecy z dnia poprzedniego. Taki schodkowy układ świec ma jednoznaczną wzrostową wymowę i wskazuje, że trend spadkowy zdecydowanie się zakończył.
Blok
Formacja bloku jest pochodną formacji trzech białych żołnierzy. Jednakże musi się ona pojawić w trendzie wzrostowym, podczas gdy formacja trzech białych żołnierzy występuje jedynie w trendzie spadkowym. W przeciwieństwie do formacji trzech białych żołnierzy, druga i trzecia świeca formacji bloku wskazują na słabość rynku. Długie górne cienie sugerują, że kursy maksymalne osiągnięte podczas tych sesji nie mogą zostać utrzymane. Wystąpienie takiej sytuacji w trendzie wzrostowym, a w szczególności w ciągu dwóch kolejnych sesji, powinno spowodować pewną nerwowość wśród wzrostowo nastawionych uczestników rynku, zwłaszcza w sytuacji, gdy trend wzrostowy trwa już od dłuższego czasu. Istotne jest to, że formacja bloku pojawia się w trendzie wzrostowym. Większość formacji składających się z kilku świec rozpoczyna się od wysokiej świecy, która podtrzymuje dotychczasowy trend. Dwie świece z długimi górnymi cieniami wskazują, że ma miejsce realizacja zysków, gdyż siła trendu wzrostowego słabnie.
Narada
Formacja narady jest również pochodną formacji trzech białych żołnierzy. Po utworzeniu się dwóch pierwszych wysokich białych świec, które osiągają nowe poziomy maksymalne, pojawia się niewielka biała świeca lub gwiazda. W niektórych źródłach formacja ta nosi nazwę przegrody. Najkorzystniej jest, jeśli ostatnia świeca oddzielona jest od świecy drugiej luką cenową. Jej mały korpus wskazuje na niezdecydowanie rynku, niezbędne dla zatrzymania wzrostów. To niezdecydowanie jest okresem naradzania się. Potwierdzenie tej formacji może łatwo spowodować jej przekształcenie w formację gwiazdy wieczornej.
Trzy czarne kruki
Formacja trzech czarnych kruków jest przeciwieństwem formacji trzech białych żołnierzy. W trendzie wzrostowym pojawiają się trzy wysokie czarne świece, które schodzą schodkami w dół. Stare japońskie powiedzenie „złe wieści mają skrzydła” doskonale pasuje do tej formacji. Każda kolejna świeca otwiera się na poziomie nieco wyższym od poziomu zamknięcia poprzedniej sesji, lecz kurs następnie spada i zamknięcie ma miejsce na nowym poziomie minimalnym. Kiedy taka sytuacja powtarza się trzykrotnie, generowana jest czytelna informacja o odwróceniu trendu.
Wyłamanie
Formacja wyłamania z bessy tworzy się w trendzie spadkowym i ilustruje zwiększoną sprzedaż, aż do osiągnięcia przez rynek pozycji wyprzedania. Formacja ta rozpoczyna się wysoką czarną świecą, a po niej pojawia się kolejna czarna świeca, której korpus oddzielony jest od poprzedniej świecy luką cenową w dół. Po utworzeniu się luki cenowej trzy kolejne sesje osiągają coraz niższe poziomy cenowe. Wszystkie świece w tej formacji mają kolor czarny, z wyjątkiem świecy trzeciej, której korpus może mieć zarówno kolor czarny, jak i biały. Te trzy świece występujące po luce cenowej podobne są do formacji trzech czarnych kruków, z tym że zarówno wartości maksymalne, jak i minimalne przez nie osiągane znajdują się na coraz niższych poziomach. Ostatnia świeca w formacji wyłamania z bessy całkowicie zmienia wydźwięk poprzednich niewielkich czarnych świec, a jej zamknięcie następuje na poziomie luki cenowej występującej pomiędzy pierwszą a drugą świecą formacji.
W formacji wyłamania z hossy pojawia się luka cenowa w kierunku dotychczasowego trendu, po której tworzą się trzy kolejne świece osiągające coraz wyższe poziomy cenowe. W trendzie wzrostowym utworzona zostaje wysoka biała świeca. W czasie następnej sesji tworzy się kolejna biała świeca, oddzielona od poprzedniej luką cenową. Pojawiają się następnie dwie kolejne świece, które osiągają coraz wyższe poziomy cenowe. Korpusy tych świec powinny być w kolorze białym, z jednym tylko wyjątkiem: trzecia świeca tej formacji, czyli druga po luce cenowej, może być zarówno w kolorze białym, jak i czarnym, jeśli tylko osiąga ona nowe maksimum cenowe. Kurs minimalny osiągany przez każdą z trzech kolejnych świec utworzonych po luce cenowej powinien znajdować się na wyższym poziomie niż kurs minimalny świecy ją poprzedzającej. Ideą tej formacji jest przedstawienie sytuacji, w której kurs wzrasta w kierunku dotychczasowego trendu, aż do osiągnięcia przez rynek poziomu wykupienia. Ostatnia świeca w tej formacji, zamykając się na poziomie luki cenowej występującej pomiędzy pierwszą a drugą świecą, dokonuje odwrócenia trendu.
Dwa kruki
Formacja dwóch kruków jest użyteczna jedynie w przypadku odwróceń w trendzie wzrostowym lub też, jako formacja spadkowa. W trendzie wzrostowym pojawia się wspierająca dotychczasowy kierunek ruchu kursu wysoka biała świeca. Otwarcie kolejnej sesji następuje na o wiele wyższym poziomie, po utworzeniu się luki cenowej, lecz zamknięcie ma miejsce w pobliżu wartości minimalnych z danego dnia, ciągle jednak powyżej korpusu pierwszej świecy. Kolejna, trzecia świeca otwiera się na poziomie korpusu świecy pierwszej. Powoduje to zamknięcie luki cenowej i utworzenie się formacji zbliżonej wyglądem do formacji zasłony ciemniej chmury (gdyby dwie ostatnie świece formacji dwóch kruków zostały połączone w jedną świecę). Fakt, iż luka cenowa została tak szybko wypełniona, eliminuje tradycyjną wymowę luk cenowych, która wskazałaby na kontynuację dotychczasowego trendu.
Wewnętrzna trójka wzrostowa/spadkowa
Formacje wewnętrznej trójki wzrostowej oraz wewnętrznej trójki spadkowej stanowią potwierdzenie dla klasycznej formacji harami. Dwie pierwsze świece są dokładnie takie same, jak w przypadku formacji harami. Świeca trzecia jest świecą potwierdzającą wzrostowy lub spadkowy przypadek tej formacji.
Formacja harami wzrostowego, po której pojawia się trzecia świeca i której zamknięcie następuje na wyższym poziomie, spowoduje utworzenie się formacji wewnętrznej trójki wzrostowej.
Formacja harami spadkowego z trzecią świecą, której zamknięcie nastąpiło na niższym poziomie, spowoduje pojawienie się formacji wewnętrznej trójki spadkowej.
Zewnętrzna trójka wzrostowa / spadkowa
Formacje zewnętrznej trójki wzrostowej oraz zewnętrznej trójki spadkowej stanowią potwierdzenie formacji objęcia. Zasada ich działania jest identyczna jak w przypadku formacji wewnętrznej trójki wzrostowej i wewnętrznej trójki spadkowej w stosunku do formacji harami.
Zewnętrzna trójka wzrostowa. Po utworzeniu się formacji objęcia pojawia się trzecia świeca z kursem zamknięcia na wyższym.
Zewnętrzna trójka spadkowa. Po utworzeniu się formacji objęcia pojawia się trzecia świeca z kursem zamknięcia niższym.
Trzy gwiazdy południa
Formacja trzech gwiazd południa, składająca się z coraz krótszych świec, osiągających coraz niższe poziomy minimalne, ilustruje stopniowe słabnięcie trendu spadkowego. Długi cień pierwszej świecy stanowi element krytyczny tej formacji, gdyż jest pierwszym sygnałem aktywności strony popytowej rynku. Kolejna sesja otwiera się na wyższym poziomie. Co prawda kurs następnie spada, lecz nie osiąga już tak niskich poziomów cenowych, jak miało to miejsce podczas poprzedniej sesji. Zamknięcie tej drugiej świecy również następuje znacznie powyżej wartości minimalnych z danego dnia. Trzecią świecą jest czarne marubozu, które zostaje objęte przez zasięg zmian kursu z sesji poprzedniej.
Ukryta jaskółka wzrostu
Formacja ukrytej jaskółki wzrostu stanowi układ świadczący o dużym pesymiźmie rynku i najczęściej zwiastuje odreagowanie cen w górę, które może przerodzić się w kształtowanie istotniejszej tendencji wzrostowej. O nasilającej pewności pesymistów świadczą kolejne czarne korpusy. Jednocześnie podpowiedzią może być fakt słabnącego, a nawet zanikającego wolumenu obrotów. Sygnałem do odwrócenia nastrojów na pozytywne, będzie wzrost rynku po pełnym ukształtowaniu czterech świec ukrytej jaskółki wzrostu. Najczęściej ostatnia znacząca czarna świeca kształtuje się przy nieco wyższym wolumenie niż poprzednie, natomiast pierwsza sesja wzrostowa przynosi dość znaczący wzrost kursu, co może świadczyć, że rynek zbytnio zagalopował się w swojej negatywnej ocenie sytuacji.
Kanapka
Formacja ta występuje jako układ odwrócenia trendu ze spadkowego na wzrostowy. Najczęściej w końcowej fazie nastroje ulegają częstej zmianie, co obrazują występujące na przemian korpusy czarne i białe. Mimo obowiązującego trendu spadkowego i dużych czarnych korpusów, stronie podażowej nie udaje się zdobyć kolejnych niższych poziomów. Biały dość duży korpus, pomiędzy wspomnianymi czarnymi, może świadczyć o rosnącej polaryzacji oczekiwań i rosnącej sile strony popytowej na obecnych poziomach cenowych.
Wybicie
Formacja ta obrazuje gwałtowną zmianę nastrojów i znaczący wzrost / spadek kursu. Znaczenie tego układu wzmacnia powstała luka cenowa, która wyznacza kluczowy poziom wsparcia / oporu. Dodatkowo ważna może okazać się obserwacja wolumenu obrotów. W przypadku wybicia w górę, sesja poprzedzająca kończy się czarną świecą przy niższym wolumenie obrotów, natomiast sesja podczas, której następuje wybicie w górę potwierdzona jest wyższą aktywnością inwestorów. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku wybicia w dół. Sesja poprzedzająca kończy się białym korpusem przy niższym wolumenie obrotów, natomiast sesja, podczas, której następuje wybicie w dół potwierdzona jest najczęściej wyższą aktywnością inwestorów.
Powracający gołąb
Powracający gołąb to formacja pokrewna do tradycyjnego harami wzrostowego. Różnica polega na tym, że dwie świece tworzące ten układ mają czarny kolor. Ważnym elementem są cienie po obu stronach, które występują zarówno przy pierwszej większej świecy, jak i przy drugim mniejszym korpusie. O możliwości wyhamowania tendencji spadkowej świadczy spadek zakresu wahań (druga świeca całkowicie, tzw. wraz z cieniami zawarta jest w zakresie różnicy cen otwarcia i zamknięcia świecy pierwszej). Siła formacji potwierdziłoby otwarcie kolejnej sesji z luką cenową w górę.
Najniższy szczebel drabiny
Formacja ta występuje na zakończenie silnego trendu spadkowego. Większa część tej formacji ma negatywny wydźwięk. Pierwsze trzy czarne korpusy konsekwentnie pogłębiają spadek. Przedostatnia świeca obrazuje nieudaną próbę odreagowania w górę (czarny korpus z niższym zamknięciem z cieniem z góry). Ostatecznie jednak, ku zaskoczeniu pesymistów kolejna sesja otwiera się luką w górę i w trakcie dnia kształtowany jest znaczącej wielkości biały korpus. Siłę formacji i odwrócenia trendu na wzrostowy stanowi fakt prawie całkowitego zniesienia czterodniowego spadku, przez jedną białą świecę kończącą układ najniższego szczebla drabiny.
Równe dno
Formacja ta jest układem pokrewnym harami niskiej ceny. Dwie świece tworzące ten układ mają czarny kolor. Ponadto zarówno pierwszy znaczącej wielkości czarny korpus, jaki i druga czarna świeca zawierają górne cienie. Nazwa formacji wskazuje na taką samą cenę zamknięcia dla obu czarnych korpusów. W przypadku układu równego dna prawdopodobieństwo odwrócenia trendu na wzrostowy zdecydowanie zwiększyłoby otwarcie kolejnej sesji z luką wzrostową w górę.
W opracowaniu wykorzystano materiały z książki : „Wykresy świecowe” – Gregory L. Morris
