Fazy sesji giełdowej

Giełda jest to miejsce, gdzie w określonym czasie i według określonych zasad zawierane są przez inwestorów transakcje kupna i sprzedaży instrumentów finansowych (m.in. akcje, obligacje, kontrakty terminowe, certyfikaty, opcje). Obecnie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie instrumenty finansowe notowane są w dwóch systemach:

• System notowań ciągłych, gdzie kurs może się zmieniać od transakcji do transakcji. Transakcje są zawierane po cenie najlepszego zlecenia oczekującego.
• System notowań jednolitych z dwukrotnym ustalaniem kursu, polega na tym, że w pewnym przedziale czasowym składane są zlecenia kupna i zlecenia sprzedaży. Na podstawie tych zleceń, o określonej godzinie, ustala się kurs. Po ustalonym kursie zawierane są transakcje.

System notowań ciągłych

System notowań ciągłych składa się z kilku części, które inaczej nazywane są fazami sesji. Giełda dokładnie określa co w poszczególnych fazach sesji jest wykonywane i jaki jest czas ich trwania. Oprócz faz sesji pokazanych poniżej, występują również fazy specjalne: zawieszenie i równoważenie. Dla najbardziej popularnego instrumentu finansowego jakim jest akcja, fazy sesji przedstawiają się następująco.

Czas trwania poszczególnych faz sesji może nieznacznie różnić się w zależności od rodzaju notowanych instrumentów. Przykład, dla kontraktów terminowych otwarcie sesji przesunięte jest o 15 minut, w stosunku do otwarcia dla akcji i rozpoczyna się o 8:45.

Charakterystyka poszczególnych faz sesji

Faza przed otwarciem i faza przed zamknięciem

W tej fazie sesji przyjmowane są zlecenia, ale nie są zawierane transakcje. Zlecenia te mogą być również modyfikowane i anulowane. W trakcie całej fazy tworzony jest arkusz zleceń, na podstawie którego wyliczany jest Teoretyczny Kurs Otwarcia (TKO) oraz Teoretyczny Wolumen Obrotu (TWO). Wynika z tego, że w danym momencie fazy przed otwarciem istnieje arkusz złożonych zleceń, na podstawie którego można ustalić TKO i TWO. TKO i TWO ma jedynie znaczenie teoretyczne, inwestorzy mają możliwość ich „śledzenia”.

Faza otwarcie i faza zamknięcie

Potocznie zwana fixingiem, w której na podstawie złożonych zleceń odbywa się ustalenie kursu. Kurs jest ustalany na podstawie ostatniego wyliczonego TKO. Po tym kursu zawierane są transakcje. Faza ta może trwać od kilku do kilkunastu sekund. Podczas tej fazy zleceń nie można składać, modyfikować i anulować.

Faza notowań ciągłych

W tej fazie zlecenia wprowadzane są na bieżąco. Zlecenia można również modyfikować i anulować. Transakcje zawierane są natychmiast po wprowadzeniu zleceń, w sposób ciągły. Transakcje zawierane są po różnych kursach. Kurs może się zmieniać od transakcji do transakcji. Przy realizacji transakcji obowiązuje priorytet ceny i czasu wprowadzenia zlecenia.

• Priorytet ceny – o cenie transakcji decyduje limit zlecenia oczekującego na transakcję
• Priorytet czasu – spośród różnych zleceń z tą samą ceną oczekujących na transakcję pierwszeństwo ma zlecenie złożone najwcześniej.

Faza dogrywki

W tej fazie mogą być składane wyłącznie zlecenia z limitem równym kursowi zamknięcia. Zlecenia PKC (po każdej cenie) i PCR (po cenie rynkowej) nie są przyjmowane. Zlecenia mogą być modyfikowane i anulowane.

Faza zawieszenie

Występuje w trakcie fazy notowań ciągłych. Wywołuje ją złożenie zlecenia, które spowodowałoby zawarcie transakcji poza widełkami statycznymi lub dynamicznymi. Instrument finansowy, na który wpłynęło takie zlecenie, automatycznie wchodzi w stan zawieszenia, co oznacza, że wstrzymane jest przyjmowanie, modyfikowanie i anulowanie zleceń maklerskich. Po okresie zawieszenia instrument może być wprowadzony w stan równoważenia lub nie.

Faza równoważenia

Występuje w trakcie fazy notowań ciągłych, fazy na otwarcie i fazy na zamknięcie, Wywołuje ją złożenie zlecenia, które spowodowałoby zawarcie transakcji poza widełkami statycznymi lub dynamicznymi. W trakcie równoważenia zlecenia mogą być składane, modyfikowane oraz anulowane. Jeżeli w trakcie równoważenia możliwe jest określenie kursu mieszczącego się w widełkach statycznych lub dynamicznych, równoważenie ulega zakończeniu i ogłaszany jest kurs, po którym zawierane są transakcje. Jeżeli w trakcie równoważenie nie jest możliwe określenie kursu w widełkach statycznych lub dynamicznych wznawiany jest obrót. Obrót jest wznawiany po zmianie wysokości widełek lub zmianie kursu odniesienia.

System notowań jednolitych z dwukrotnym ustalaniem kursu

Podobnie jak dla systemu notowań ciągłych, system kursu jednolitego składa się z kilku części, które inaczej nazywane są fazami sesji. Giełda dokładnie określa co w poszczególnych fazach sesji jest wykonywane i jaki jest czas ich trwania. Polega on na tym, że w pewnym przedziale czasowym (faza przed otwarciem) składane są zlecenia kupna i zlecenia sprzedaży. Na podstawie tych zleceń ustala się kurs, po którym zawierane są transakcje. Procedura ta stosowana jest dwa razy dziennie, przed południem i po południu, i dotyczy mniejszej liczby spółek. W systemie tym mogą być notowane akcje, prawa do akcji, prawa poboru, które charakteryzują się mniejszą płynnością tzn. nie kwalifikują się do systemu notowań ciągłych.

Poszczególne fazy sesji: przed otwarciem,  otwarcie i dogrywka charakteryzują się tymi samymi zasadami jak fazy sesji w systemie notowaniach ciągłych.